MAJUSKUŁA • „Literaturze nie są potrzebni wielcy pisarze, ale wielkie dzieła”: PIOTR DERLATKA • „JEGO PORTRET. OPOWIEŚĆ O JONASZU KOFCIE”

Pierwsza biografia Jonasza Kofty — piekielnie inteligentnego ironisty, poety-szydercy zdolnego do wychwycenia każdego paradoksu.

Mówił, że jego warsztat twórczy to najtańszy długopis, bo często je gubi, i parę zwiniętych w kieszeni kartek, a najlepsze utwory pisze, kiedy jest czymś zaskoczony. A pisywał dla największych: Hanny Banaszak, Zdzisławy Sośnickiej, Maryli Rodowicz, Ireny Santor, Łucji Prus, Michała Bajora, Czesława Niemena, Jerzego Połomskiego i wielu innych.

Dziś nikt nie chce się przyznać, że był w SPATiF-ie, kiedy Kofta się dusił.

Indywidualista, dla którego najważniejsza była twórcza wolność, niezależność i dystans do świata. Dystans na pograniczu nieodpowiedzialności, bo pijał za dużo, nie dbał o zdrowie i często nie dotrzymywał zobowiązań podjętych w euforii życia towarzyskiego. Bywało, że znikał z domu, gdzie zostawiał żonę i syna zmagających się z codziennością i jego zobowiązaniami, a dowód osobisty wyrobił sobie dopiero w dwudziestym ósmym roku życia.

____________________

Kiedy myślę o najwybitniejszych polskich tekściarkach i tekściarzach, to w mojej głowie automatycznie pojawiają się nazwiska: Osiecka, Młynarski oraz on, Jonasz Kofta. Dzisiaj chciałabym pochylić się nad jego postacią. Interesującą, zagadkową. Życiorys, który miał sporo luk, trudnych do załatania. Tego zadania podjął się Piotr Derlatka, „z wykształcenia polonista i teatrolog, doktor nauk humanistycznych z zakresu literaturoznawstwa”. Imponujące, prawda? A co ważne, miłośnik świetnej muzyki. Gdy jakiś czas temu zauważyłam zapowiedź książki o Jonaszu, to natychmiast stwierdziłam, że koniecznie muszę ją przeczytać. Uwielbiam jego twórczość, ale o nim samym wiem mało. A zazwyczaj było mi nie po drodze z szukaniem na własną rękę. Tym bardziej, iż wszystkie informacje wydawały się dość szczątkowe. Teraz nadarzyła się okazja, aby sięgnąć po idealną całość. A, przyznaję, wysoko postawiłam poprzeczkę! Czy się rozczarowałam?

Jonasz tymczasem rozpoczyna drugi rok studiów w pracowni profesora Studnickiego, który uczy malarstwa i rysunku. Oprócz tego uczęszcza na zajęcia z historii sztuki, filozofii, technologii oraz na ćwiczenia w ramach studium wojskowego — z indeksu dowiadujemy się, że prowadzi je major Drynkowski. Zachowane w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie dokumenty świadczą o tym, że Jonasz, tak samo jak na pierwszym roku, uczy się całkiem nieźle. Być może zapowiada się na dobrego malarza. Chyba zależy mu na tym, by zaistnieć w środowisku warszawskich plastyków: bierze udział w konkursach, maluje, projektuje, chodzi na wystawy, ale pociąga go też nocne życie stolicy. Za bardzo. Czasem Jonasz przepada gdzieś na kilka dni i wtedy trudno go odnaleźć. Nawet rodzina ma problem, aby nawiązać z nim kontakt.

Otóż, nie. Publikacja wciągnęła mnie już od pierwszych zdań, na pewien okres musiałam porzucić inne historie. Często wracałam do poszczególnych rozdziałów, powoli analizując każde przeczytane słowo. Kofta, w mojej opinii, należał do osób bardzo „filmowych”. Takich, których życia są gotowym materiałem na scenariusz, niestety, w tym wypadku z tragicznym końcem. Przedwczesna śmierć, przez lata będąca powodem wielu rozważań, owiana dziwną sławą. Piotr Derlatka do poruszanych tematów podszedł z ogromnym szacunkiem. Owszem, jestem miłośniczką książek biograficznych, ale zawsze obawiam się przekraczania pewnych granic. Jednak autor zachował powagę, respekt do swojego bohatera, co mnie mocno ucieszyło.

Gabaryty egzemplarza robią wrażenie! To niemal siedemset stron wypełnionych po brzegi retrospekcjami. Piotr Derlatka dotarł do członków najbliższej rodziny Jonasza, jego przyjaciół, dalszych znajomych, współpracowników. Każdy z nich rysuje własne wspomnienia, nadając Kofcie różne twarze. Aczkolwiek z tych elementów wyłania się pełen obraz, trochę zgodnie z tytułem publikacji. Obraz mężczyzny życzliwego, uśmiechniętego, lecz równocześnie wytwarzającego wokół siebie pewną oniryczną atmosferę. Poetycką. Piekielnie utalentowana jednostka, bez reszty poświęcająca się tworzeniu. A jak wiemy, pisarstwo bywa kapryśne i nie lubi mieć konkurentów…

Trudne są fragmenty dotyczące chorób Kofty. Alkoholizm, który rozpoczął się naprawdę wcześnie, jeszcze w okresie nastoletnim. Oswajany, ale powracający niczym bumerang. I to nawet w radosnych momentach życia. Do tego złośliwy rak ślinianek, niszczący umiejętność poprawnego mówienia. Śmierć — bezsensowna, przypominająca jakiś kabaretowy skecz, lecz nie słychać śmiechu ani braw. Zadławienie podczas spożywania posiłku. I pozostawiony syn, Piotrek. Dla mnie wybitnie ciekawą postacią okazała się Jaga, żona Jonasza. Piękna oraz interesująca, cierpliwa, potrafiąca radzić sobie z tym, co niektórzy nazywają „artystyczną egzystencją”. I zdradzę, chętnie przeczytałabym też książkę o niej samej. Na razie poprzestaję na wywiadach, ciągle się zachwycam, podziwiam.

Kiedy kabaret Pod Egidą jest zamknięty, Jonasz Kofta i jego koledzy szukają w Warszawie miejsca, gdzie mogliby występować. Chodzi o to, by przechytrzyć władze — pojawić się na scenie już nie pod szyldem Egidy, która otrzymała oficjalny zakaz funkcjonowania, ale firmować wieczór kabaretowy swoim nazwiskiem, zachować ciągłość występowania i zarobić jakieś pieniądze. W ten sposób Jonasz trafia do stylowego hotelu Bristol, gdzie na pierwszym piętrze odbywają się w ramach Studia Piosenki słynne wieczory kabaretowe. Dziś jest to jeden z najdroższych i chyba najbardziej luksusowych hoteli w Warszawie, w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych jest to jednak miejsce swojskie, które przyciąga nie tylko ekskluzywnych turystów z zagranicy, ale i bohemę artystyczną stolicy.

„Jego portret” to biografia niezwykła. Z jej kart aż bije pasja, zrozumienie. Komu mogę ją polecić? Naturalnie, fanom twórczości Jonasza Kofty. Właśnie takiej pozycji brakowało na naszym rynku wydawniczym. Mamy tyle publikacji o wspominanej wcześniej Agnieszce Osieckiej, o Wojciechu Młynarskim — teraz puste pole finalnie zostało zapełnione. Jonasz był człowiekiem fantastycznym oraz fantazyjnym. Cieszy mnie, że lepiej go poznałam. Jednocześnie smuci świadomość, iż odszedł od nas zbyt prędko. Na szczęście, zawsze możemy posłuchać piosenek…